استانداردهای پایپینگ

استانداردهای پایپینگ به منظور انجام درست و دقیق هر کدام از فرایندهای موجود در آن، ارائه و اعمال شده‌اند. درواقع فرایند لوله کشی و پایپینگ صنایع مختلف هرکدام دارای قوانین و دستورالعمل های مختلفی هستند. این قوانین و استانداردها، وظیفه‌ی راهنمایی مهندسین برای انجام یک طراحی دقیق را به عهده دارند.

اگر در زمینه لوله کشی فعالیت می‌کنید، لازم است آشنایی کاملی با این قوانین و استانداردهای مندرج در آن داشته باشید. در ادامه به معرفی و بررسی مهمترین استانداردهای موجود در صنایع لوله کشی می‌پردازیم.

کد و استانداردهای پایپینگ

در معنای لغوی، کد به معنی نظام نامه یا همان دستورالعمل است. درواقع کدهای موجود در هر کدام از فعالیت ها، حداقل الزامات (Minimum Requirement) یک پروژه را نشان می‌دهند. مجموعه‌ی کد های موجود در یک صنعت، استانداردهای آن حوزه فعالیتی را تشکیل می‌دهند. استانداردها نوعی قوانین خاص در کسب و کارها هستند و در بسیاری از کشور ها در صورت عدم رعایت کدها شما مجرم شناخته می‌شوید.

استانداردهایی که ضوابط و قوانین آنها ارائه می‌شود به دو دسته استاندارد جهانی (Global Standard) و محلی های محلی (Local Standard) تقسیم می‌گردند. لازم به ذکر است که استانداردهای محلی سختگیرانه تر هستند.

یکی از استانداردهای پایپینگ ایران، استاندارد پایپینگ IPS-E-PI است. در حوزه جهانی از مهمترین کدها و استانداردهای پایپینگ می‌توان به ASME اشاره کرد.

استانداردهای پایپینگ

استاندارد ASME

از جمله مهمترین و معتبرترین استانداردهای پایپینگ در حوزه جهانی، استاندارد جامعه مهندسی مکانیک آمریکا (American Society of Mechanical Engineering) یا ASME می‌باشد. ASME دارای انواع کدها و ضوابط مختلفی می‌باشد که هرکدام در بخش های مختلفی بکار گرفته می‌شود. AME B31 در حوزه استانداردهای لوله کشی یکی از مهمترین و پرکاربرد ترین کدها است. این کد با عنوان لوله کشی تحت فشار (Pressure Piping) معرفی می‌شود.

لوله کشی تحت فشار به معنای فشار سیال عامل انتقال سیال در لوله است. درواقع بدنه لوله دارای تنش هایی می‌باشد که ناشی از فشاری است که سیال در هنگام انتقال به داخل لوله وارد می‌کند. البته این تنش و فشار به جنس لوله نیز مرتبط است.

کاربرد کدهای استاندارد ASME B31

کدها و استانداردهای پایپینگ برای این منظور تعبیه شده‌اند که حداقل الزامات برای یک طراحی مطمئن را مشخص نمایند. همانطور که گفته شد از پرکاربردترین و مهمترین کدها در این صنعت، استاندارد ASME B31.1 است. از این استاندارد بیشتر در لوله کشی نیروگاه هایی نظیر تولید برق، نیروگاه های حرارتی، گازی، بخار و … استفاده می‌گردد.

برای سیستم های سوخت رسانی (Fuel Piping) از کد ASME B31.4 استفاده می‌شد. هدف این کد بررسی قوانین سیستم های سوخت رسانی بود. البته چند سال بعد ASME B31.4 منسوخ شد و در زیرمجموعه استاندارد پایپینگ B31.3 قرار گرفت.

معروف ترین و پرکاربرد ترین انواع کد ASME B31 در زمینه لوله کشی صنعتی کد  ASME B31.3 می‌باشد. این کد به عنوان لوله کشی فرآیندی (Process Piping) شناخته می شود. ASME B31.3 در پتروشیمی ها، پالایشگاه ها، تمامی ایستگاه های گاز و به طور کلی هر جا که قرار است فرآیندی اتفاق بیافتد، اعمال می‌گردد.

سایر کاربردهای کدها به شرح زیر هستند:

• ASME B31.5: سیستم های خنک کاری (Refrigeration)
• ASME B31.8: انتقال و توزیع گاز  (Gas Transmission Distribution)؛ البته این استاندارد منسوخ شده و قسمت لوله کشی صنعتی به استاندارد پایپینگ ASME B31.3  و بخش پایپ لاین به ASME B31.4 اضافه شد.
• ASME B31.9: قوانین لوله کشی تاسیساتی و ساختمانی
• ASME B31.11: قوانین سیالات دوغابی
• ASME B31.12: لوله کشی هیدروژنی

اطلاعات حاصل از استانداردهای پایپینگ

• محدوده کاربرد و تعاریف (Scope & Definition): محدوده کاربرد کد و تعاریف و تعابیری که در این کد آمده، در این بخش بیان می‌شود. به عنوان مثال فشار طراحی به چه معناست.
• طراحی (Design): از استانداردهای پایپینگ، درباره قوانین و قواعد طراحی بیان می‌کند. مثالا محاسبات حداقل ضخامت یک لوله به چه صورتی انجام می‌گیرد.
• جنس (Material): الزامات مربوط به جنس در این قسمت آمده است. برای مثال متریال X برای استفاده باید تست ضربه را گذرانده باشد.
• استانداردهای ابعادی (Dimensional Standard): همان طور که از نامش مشخص می‌باشد، این بخش در ارتباط با شرایط ابعادی اطلاعاتی ارائه می‌دهد.
• آماده سازی، سرهم بندی و نصب (Fabrication, Assembly & Erection): در این قسمت استانداردهای اجرایی عنوان می‌گردند.
• بازرسی، آزمون و تست (Inspection, Examination & Test): قوانین و استانداردهای لازم برای تست و بازرسی در این قسمت ذکر شده است.

زبان استانداردهای پایپینگ

برای درک صحیح‌تر هر کدام از کدها و استانداردهای پایپینگ، لازم است که با زبان و اصطلاحاتی که در این شاخه وجود دارد آشنا باشیم. پنج اصطلاح انگلیسی بسیار پر کاربرد در میان انواع استانداردهای لوله کشی به شرح زیر هستند:

1. Shall باید ها و نباید ها.  به معنی باید، قوانین لازم الجرا را بیان می کند.
2. Should به معنای توصیه
3. Will به معنای ترجیح دادن
4. May به معنای ممکن است
5. Battery limit به معنای محدوده کاربرد

موارد بالا به ترتیب الزام در اجرا لیست شده است.